بر اساس تحقیقات علمی، بسیاری از ویروس ها برای بقای خود جهش پیدا می کنند بعضی از جهش ها ویروس را از بین می برند و برخی دیگر برای آن مفید هستند یعنی جهشی که ویروس، میزبان خود را که شرایط مناسب برای تکثیر داشته باشد، پیدا کند. حال اولین مسله که ذهن ما را درگیرخود می کند برهم خوردن تعادل اکوسیستمی توسط انسان هاست که به خاطر منفعت طلبی خود باعث دستکاری و تخریب روز افروزن در محیط زیست شده اند و سطح تماس خود را با محیط زیست به صورت غیراصولی افزایش داده اند، شرایطی که احتمالا بسیاری از ویروس ها که تاکنون نتوانسته اند بروز پیدا کنند منتظر آن هستند؛ در واقع ویروس ها منتظر برهم خوردن تعادل همیشگی حیات هستند که بتوانند به سرعت تکثیر شوند…
دکتر حسین قاضی-پزشک
آنچه که امروز جامعه ی بشری را بیش از پیش نگران کرده، بروز و شیوع بیماری های نوپدیدی است که علاوه بر تهدید سلامت انسان، اقتصاد جهانی و سطح رفاه بشر را تحت الشعاع قرار داده است. تا پیش از ظهور ویروس کرونا تامل بر نقش انسان در بر هم خوردن تعادل اکوسیستم های کره زمین این قدر مورد توجه جامعه جهانی قرار نگرفته بود، اما اکنون شاهدیم که دلایل و سرمنشاء این فاجعه، ذهن بشر را به فکر فرو برده و این پرسش را مطرح نموده که: چه سهمی از این وقایع دارد؟! و پیشروی های او در محیط پیرامون چه نقشی در بروز و شیوع آن داشته است؟
قبل از هر چیز بهتر است که به بررسی خانواده ویروس کرونا بپردازیم، ویروس هایی که در برهه های زمانی بشریت را غافلگیر کرده اند که از معروفترین آنها می شود به سارس و مرس اشاره نمود اما فراموش نکنیم که هیچکدام به اندازه ی کوید ۱۹، covid19 دردسر ساز نشدند.
اولین ویروس های خانواده ی کرونا، در دهه ی ۱۹۶۰ کشف شدند و جالب است بدانید که منشا این ویروس ها حیوانات هستند که مهترین آن ویروس سارس از خفاش به گربه و بعد به انسان منتقل شد، ویروس مرس از شتر به انسان انتقال یافت و اکنون طبق گزارشات سازمان جهانی بهداشت کرونا ویروس جدید هم با توجه به بررسی های ژنی، به احتمال زیاد سرمنشاء حیوانی دارد.
با در نظر گرفتن منشاء حیوانی کرونا و اینکه از کشف ویروس های خانواده کرونا زمان زیادی نمی گذرد، یک سوال مهم مطرح است: چه چیزی باعث بروز و شیوع این ویروس های نوپدید می شود؟
بر اساس تحقیقات علمی، بسیاری از ویروس ها برای بقای خود جهش پیدا می کنند بعضی از جهش ها ویروس را از بین می برند و برخی دیگر برای آن مفید هستند یعنی جهشی که ویروس، میزبان خود را که شرایط مناسب برای تکثیر داشته باشد، پیدا کند. حال اولین مسله که ذهن ما را درگیرخود می کند برهم خوردن تعادل اکوسیستمی توسط انسان هاست که به خاطر منفعت طلبی خود باعث دستکاری و تخریب روز افروزن در محیط زیست شده اند و سطح تماس خود را با محیط زیست به صورت غیراصولی افزایش داده اند، شرایطی که احتمالا بسیاری از ویروس ها که تاکنون نتوانسته اند بروز پیدا کنند منتظر آن هستند؛ در واقع ویروس ها منتظر برهم خوردن تعادل همیشگی حیات هستند که بتوانند به سرعت تکثیر شوند.
این یکی از دلایلی است که سازمان ملل متحد، به اهمیت توجه و حفاظت از تنوع زیستی تاکید نموده است. باتوجه به گزارش های سازمان ملل متحد، تنوع زیستی ارتباط مستقیم با زندگی انسان دارد و هر نوع تغییری درآن می تواند سلامت انسان ها را تحت تاثیر قرار دهد و عواقب منفی به همراه داشته باشد. اقدامات انسانی از جمله جنگل زدایی، تجاوز به زیستگاه های حیات وحش، تشدید کشاورزی و تغییرات سریع آب و هوا را می توان از جمله دستبرد غیر اصولی در محیط زیست نام برد که در نهایت باعث کاهش تنوع زیستی و پیامدهای مخرب و ناشناخته آن می شود.
ظهور COVID-19 این واقعیت را نشان کرد که وقتی موجب نابودی تنوع زیستی می شویم، در واقع باعث نابودی مجموعه ای شده ایم که زندگی انسان را پشتیبانی می کند. امروزه طبق گزارشات سازمان ملل متحد، تخمین زده می شود که، در سطح جهان، حدود یک بیلیون مورد بیماری و میلیون ها مرگ و میر همه ساله در اثر بیماری های ناشی از کروناویروس ها رخ می دهد و حدود ۷۵ درصد از کل بیماریهای عفونی از حیوانات به انسان منتقل می شوند.
بیماری هایی چون ای کولای، سالمونلا، کامپیلوباکتر، ژیاردیا، یرسینیا، هاری، توکسوپلاسما و دیگر موارد از جمله بیماری هایی هستند که از حیوانات به انسان منتقل می شوند و حیات انسان ها را به مخاطره می اندازند.
به هر حال و با روند مدرنیته شدن جهان امروز، شاهد بهره برداری و پر رنگ تر شدن حضور جانوران در زندگی انسان ها هستیم که به صورت هم زیستی با حیوانات و یا تغییر منبع غذایی و بهره برداری از ظرفیت های حیات وحش است. اما آنچه که به طور قاطع باید به آن توجه شود این نکته است که علاوه بر مخاطرات ناشی از بهره برداری غیرمنطقی و غیر منصفانه از محیط زیست، عدم رعایت پروتکل های بهداشتی در این سبک زندگی جدید می تواند زمینه ساز شیوع بیماری های عفونی و ناشناخته شود.
اکنون شکی باقی نمانده که هرنوع دخالت در محیط زیست طبیعی چه مستقیم و چه غیرمستقیم، چه آگاهانه و چه ناآگاهانه می تواند آینده حیات زمین را در معرض خطر نابودی قرار دهد و وقت آن رسیده که انسان ها با در نظر گرفتن اصول حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی در رویه ی زندگی خود تغییرات اساسی ایجاد نمایند!
دکتر حسین قاضی، پزشک؛
